Η ιδεολογία της 21ης Απριλίου Συνέντευξη του συγγραφέα Μάνου Χατζηδάκη στις «Ελληνικές Γραμμές»

Οι «Ελληνικές Γραμμές» μίλησαν με τον Μάνο Χατζηδάκη, ένα νέο συγγραφέα και ιστορικό, ο οποίος πριν λίγο καιρό κυκλοφόρησε μία ενδιαφέρουσα μελέτη για την «Ιδεολογία της 21ης Απριλίου», εκδόσεις «Πελασγός». Αυτή η μελέτη είναι μία από τις ελάχιστες που κυκλοφορούν για αυτή την περίοδο, είτε υπέρ, είτε κατά. Αυτό είναι το δεύτερο βιβλίο του κ. Χατζηδάκη, είχε προηγηθεί η «Πορεία προς την δόξα», εκδόσεις «Λόγχη». Ακολουθεί ολόκληρη η συνέντευξη.

κ. Χατζηδάκη, κατ’ αρχήν, ποιοι λόγοι οδήγησαν ένα νέο άνθρωπο όπως εσείς, να ασχοληθείτε με την 21η Απριλίου;

Την 21η Απριλίου δεν την έζησα, ούτε ευνοήθηκα, ούτε κάποιον οικογενειακό δεσμό είχα με στελέχη της. Κι αυτό το θεωρώ προσόν για τον μελετητή μιας ιστορικής περιόδου. Διότι βοηθά να την ερευνάς με πνεύμα απροκάλυπτο.

Το καθοριστικό γεγονός που με έκανε να ασχοληθώ με αυτήν την περίοδο υπήρξε μια αντίθεσις. Το ότι δηλαδή, ολόκληρο το μεταπολιτευτικό κατεστημένο (πολιτικό, δημοσιογραφικό κ.λπ.) την παρουσιάζει ως μια μαύρη περίοδο, ενώ ο απλός λαός που την έζησε σε κάθε ευκαιρία – στην πλειοψηφία του – την αναπολεί, αποκαλώντας την μέχρι και «χρυσή εποχή»! Αυτό λειτούργησε καταλυτικά στην περιέργειά μου. Και πραγματικά ανάλωσα 15 χρόνια από τη ζωή μου για την εις βάθος διερεύνηση της αλήθειας. Γνώρισα τον Γ.Παπαδόπουλο και σχεδόν όλους τους στρατιωτικούς και πολιτικούς πρωταγωνιστές. Συγκέντρωσα σταδιακά τεράστιο αρχειακό υλικό και συνεντεύξεις, το οποίο ένιωθα ότι πρέπει να αξιοποιηθεί.

Το νέο σας βιβλίο έχει τον τολμηρό τίτλο: «Η Ιδεολογία της 21ης Απριλίου». Πολλοί λέγανε ως τώρα ότι δεν είχε ιδεολογία. Τι απαντάτε;

Η απάντησις δίδεται αναλυτικά μέσα από τις 650 σελίδες αυτού του βιβλίου. Όποιος αμφιβάλει λοιπόν, δεν έχει παρά να το διαβάσει και να κρίνει.

Ας κάνω όμως εδώ μια εισαγωγή: Η 21η Απριλίου ήλθε ως η τρίτη λύσις στο εθνικό αδιέξοδο της περιόδου 1964-67. Η αλλαγή δεν ήλθε από αριστερά, διότι τούτο θα ισοδυναμούσε με ανατροπή και εμφύλιο σπαραγμό. Η αλλαγή όμως δεν μπορούσε να έλθει ούτε από το ανακτορικό και πολιτικό «κατεστημένο» της Δεξιάς που επεδίωκε μια αντεπανάσταση για τη διάσωσή του. Και η αλλαγή ήλθε από τον όγκο των μικρομεσαίων αξιωματικών εκφράζοντας όλα τα λαϊκά στρώματα. Όχι ως συντηρητικό πραξικόπημα «εκ των άνω», αλλά ως μεταρρυθμιστική επανάστασις «εκ των κάτω».

Φυσικά, η 21η Απριλίου δεν προήλθε από κάποιο κόμμα, τάξη ή παράταξη. Υπήρξε λοιπόν στη γένεσή της ένα πλατύ κίνημα με πλήθος ιδεολογικών ρευμάτων και πολιτικών τάσεων. Εκεί ακριβώς ήλθε η καταλυτική φυσιογνωμία του Γεωργίου Παπαδόπουλου, ο οποίος επέτυχε την ιδεολογική ομοιομορφία μέσα από την μεγάλη σύνθεση. Εκείνος υπήρξε ο αποκλειστικός διαμορφωτής της Απριλιανής ιδεολογίας, της οποίας το περιεχόμενο θα βρει ο αναγνώστης σ’ αυτό το έργο.

Πρόκειται σαφώς περί ογκωδέστατης μελέτης. Μιλήστε μας για τη δομή του.

Το έργο χωρίζεται σε τρία βασικά μέρη:

Στο Α΄ Μέρος που αποτελεί το εισαγωγικό στο θέμα, γίνεται μια συνολική κοινωνιολογική θεώρησις της 21ης Απριλίου. Εδώ αναλύονται τα αίτια που την προκάλεσαν, η κοινωνική της σύνθεσις, η νομική της υπόστασις, οι σκοποί και ο χαρακτήρας της, το είδος και η σύνθεσις του καθεστώτος της, η προσωπικότης του ηγέτου της, αλλά και η σύγκρισίς της με τις άλλες επαναστάσεις. Έχουμε δηλαδή μια συνολική εικόνα για το «τι ήταν η 21η Απριλίου».

Στο Β΄ Μέρος που αποτελεί το κυρίως θέμα παρουσιάζεται η ιδεολογία. Αναλύονται οι ιδεολογικές και φιλοσοφικές βάσεις της. Ο Εθνισμός της, οι θέσεις της στο θέμα συνθέσεων Ελληνισμού-Χριστιανισμού, ερμηνεύεται για πρώτη φορά το τι σήμαινε «Ελλάς Ελλήνων Χριστιανών» και ποια ήταν η Μεγάλη Ιδέα της. Αναλύονται οι απόψεις της για το εθνικό κράτος, η κοινωνική φιλοσοφία της, το οικονομικο-κοινωνικό της σύστημα, το Πολιτικό Ιδεώδες της. Ερμηνεύεται άρθρο προς άρθρο το Σύνταγμά της και το πολίτευμα που θέλησε να εφαρμόσει. Αλλά και οι θέσεις της πάνω σε ζωτικούς τομείς, όπως η Γλώσσα, η Παιδεία κ.α. Γενικότερα, ξεδιπλώνεται ολόκληρο το πλέγμα των εθνικών, κοινωνικών και πολιτικών Ιδεωδών που της δίδουν την υπόσταση μιας μοναδικής εθνικο-κοινωνικής και πολιτικής ιδεολογίας.

Στο Γ΄ Μέρος, που είναι το επιλογικό, γίνεται λόγος για το αποτέλεσμα αυτής της ιδεολογίας. Αναλύεται κατά τομείς το έργο σε απόλυτη συνάρτηση με τους σκοπούς, η πολιτικοποίησις, η μετέπειτα στάσις και η σημερινή επιρροή στην λαϊκή ψυχή και μνήμη, ώστε να απαντηθεί το κατά πόσον η 21η Απριλίου είναι δικαιωμένη ως επανάστασις και ως ιδεολογία.

Διαβάζοντας κάποιος το βιβλίο σας, αποκτά την εντύπωση ότι ο ίδιος ο Γεώργιος Παπαδόπουλος μιλάει μέσα απ’ αυτό. Αυτός ήταν ο στόχος σας;

Ακριβώς! Όλοι ως τώρα έλεγαν ότι ο Γ.Παπαδόπουλος δεν έγραψε. Άφησε βεβαίως τους τόμους των «Πιστεύω μας» με τους λόγους του. Όμως είναι αδύνατον στους περισσότερους να ενσκήψουν μέσα στις άπειρες σελίδες και να δουν τι είχε πει για το κάθε θέμα. Αυτό έκανα εγώ. Μέσα από αυτό το τεράστιο υλικό, αλλά και ανέκδοτους άλλους λόγους από πρακτικά υπουργικών συμβουλίων ξεχώρισα τις απόψεις του για το κάθε τι. Ουσιαστικά για πρώτη φορά ο «Λόγος» του Γ.Παπαδόπουλου ερμηνεύεται και ταξινομείται. Όπως έγραψε σε μια βιβλιοκριτική του ο δημοσιογράφος Γ.Λεονταρίτης: «Ο Γεώργιος Παπαδόπουλος είναι σαν να δίνει συνέντευξη και να απαντά στα ερωτήματα του ιστορικού ερευνητή». Κυριολεκτικά λοιπόν ο Γ. Παπαδόπουλος πιστεύω ότι για πρώτη φορά μιλάει μέσα από αυτό το βιβλίο.

Τι πιστεύετε ότι προσφέρει αυτή η έκδοση σήμερα;

Κατ’ αρχήν πιστεύω ότι για την κατανόηση μιας ιστορικής περιόδου δεν αρκούν μόνον τα ξηρά ιστορικά γεγονότα, εάν δεν συνδυάζονται παραλλήλως προς τα ιδεολογικά και κοινωνιολογικά στοιχεία. Κι εδώ είναι η μοναδική προσφορά αυτού του έργου. Για πρώτη φορά αναλύει κοινωνιολογικά και ιδεολογικά την 21η Απριλίου. Μέσα από τις 650 σελίδες του ο αναγνώστης βρίσκει όλο το υλικό που αφορά την 21η Απριλίου. Κάτι τρομερά χρήσιμο για τον ερευνητή του μέλλοντος είτε θετικά, είτε αρνητικά διακείμενο.

Παράλληλα όμως το βιβλίο αυτό θεωρώ και άκρως επίκαιρο. Διότι αποκαλύπτει μια διαχρονική και από τις πλέον ολοκληρωμένες ιδεολογίες του σύγχρονου Ελληνισμού, με απαντήσεις και στις σημερινές εθνικές μας ανάγκες. Μια ιδεολογία τόσο αναγκαία στις επικίνδυνες και κενές αξιών ημέρες που ζούμε ως Έθνος.