«Όλβιος όστις ιστορίης έσχεν μάθησιν» είναι ευτυχής όποιος γνωρίζει την ιστορία του, είπε ο μεγάλος Ευριπίδης πριν από 2.500 χρόνια. Και όμως εμείς οι Έλληνες, αν και είμαστε ο λαός εκείνος που εφηύρε την επιστήμη της Ιστορίας, ίσως την μελετούμε λιγότερο απ’ όλους τους άλλους. Συνήθως ή δεν γνωρίζουμε απολύτως τίποτε γι’ αυτήν ή ο συναισθηματισμός και οι όποιες πολιτικές μας πεποιθήσεις μάς κάνουν να την διαστρεβλώνουμε τελικώς εντελώς.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ο τρόπος με τον οποίον η πλειοψηφία των ΜΜΕ και των λεγομένων «εγκρίτων» παρουσιαστών μας αντιμετωπίζουν τον ρόλο και την συμβολή του Ιωάννου Μεταξά στο Έπος του 1940, στο περίφημο ΟΧΙ. Ο Μεταξάς εκλεγμένος Πρωθυπουργός της Ελλάδος από την Βουλή των Ελλήνων κατόπιν προτάσεως του τότε Βασιλέως Γεωργίου του Β’, από την άνοιξη του 1936, κηρυγμένος δικτάτωρ στην συνέχεια από τις 4 Αυγούστου του ίδιου χρόνου, κυβέρνησε την Ελλάδα επί 4 χρόνια. Άνοιξη του 1936, μέχρι τον Ιανουάριο του 1941.
Δεν ήταν άγνωστο πρόσωπο στην ελληνική πολιτική ζωή όταν ανέλαβε την Πρωθυπουργία. Το αντίθετο! Πρωταγωνιστούσε στην πολιτική ζωή του τόπου, ήδη από τις αρχές του 20ου αιώνος και απολάμβανε τον μεγάλο σεβασμό τόσο των πολιτικών του φίλων, όσο και αυτό είναι το σημαντικότερο, των αντιπάλων του. Αρχηγός του επιτελείου, ως στρατιωτικός σύμβουλος τού τότε Διαδόχου Κωνσταντίνου στους νικηφόρους για την Ελλάδα Βαλκανικούς πολέμους, συνεργάστηκε στενά με τον τότε Πρωθυπουργό Ελευθέριο Βενιζέλο.
Κατά την διάρκεια του καταραμένου Εθνικού Διχασμού πήρε το μέρος των Ανακτόρων, χωρίς όμως να είναι από τους πρωταγωνιστές των γεγονότων που ακολούθησαν. Ήταν ο μόνος στρατιωτικός που όταν έγινε γνωστή η πρόθεση του Ελευθερίου Βενιζέλου να εκστρατεύσει η Ελλάς στην Μικρά Ασία, με επιστολή του, που δημοσιεύθηκε τότε, προσπάθησε να αποτρέψει τον Ελευθέριο Βενιζέλο από το εγχείρημα αυτό, προειδοποιώντας για το αναπόφευκτο, λόγω των συμφερόντων των Μεγάλων Δυνάμεων, της Μικρασιατικής Καταστροφής. Δυστυχώς, για την πατρίδα μας η πρόβλεψή του επιβεβαιώθηκε στο ακέραιο λίγα χρόνια αργότερα.
Άνθρωπος εξαιρετικών στρατιωτικών ικανοτήτων, ο μόνος ξένος αριστούχος της Γερμανικής Ακαδημίας Πολέμου, για τον οποίο και κατά την αποφοίτησή του, τοποθετήθηκε πλάκα που έγραφε «Ουδέν πρόβλημα άλυτον δια τον Ιωάννην Μεταξά».
Η ιστορική περίοδος που ακολούθησε τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο και κυρίως για την Ελλάδα, μετά την Καταστροφή, ήταν ίσως η πιο ταραγμένη πολιτικά περίοδος των νεωτέρων χρόνων, η περίοδος του Μεσοπολέμου. Σε αυτό το περιβάλλον που η Γηραιά Ήπειρος προσπαθούσε να επουλώσει τα τραύματα του Μεγάλου Πολέμου και να αποφύγει τον νέο μεγάλο πόλεμο που ερχόταν, τίποτε δεν ήταν σταθερό πουθενά. Είναι η περίοδος της εμφανίσεως και ανόδου, του Κομμουνισμού στην Ρωσία, του Φασισμού στην Ιταλία, του Ναζισμού στην Γερμανία, του Μιλιταρισμού στην Ιαπωνία, του Κραχ στις ΗΠΑ, των τρομερών κοινωνικών κινημάτων στην υπόλοιπη Ευρώπη και των αλλεπάλληλων κινημάτων στην Ελλάδα.
Κατά την περίοδο αυτή είτε έκαναν και πέτυχαν είτε προσπάθησαν να κάνουν και απέτυχαν κινήματα σχεδόν όλοι οι γνωστοί Έλληνες πολιτικοί της εποχής, ο Πλαστήρας, ο Κονδύλης, ο Πάγκαλος, ο Ελευθέριος Βενιζέλος και ο Ιωάννης Μεταξάς. Για την ακρίβεια, ενώ όλοι οι υπόλοιποι προσπάθησαν να φέρουν σταθερότητα στην χώρα και απέτυχαν, ο Ιωάννης Μεταξάς τα κατάφερε. Αυτή είναι η απόλυτη ιστορική αλήθεια.
Ήμουν πρόσφατα στην παρουσίαση του βιβλίου του Σήφη Αναστασάκου (πρώην βουλευτή του ΠΑΣΟΚ) για τον «Μαύρο Καβαλάρη» τον Στρατηγό Πλαστήρα. Εκεί ο βασικός ομιλητής Ευάγγελος Βενιζέλος, δικαιολόγησε την εμπλοκή του Πλαστήρα σε σειρά κινημάτων εκείνη την περίοδο, στην ανάγκη σταθερότητας λόγω των τεραστίων προβλημάτων. Είχε δίκιο, δεν ήταν οπαδός της τυραννίας ο Πλαστήρας, η εποχή όμως ήταν δύσκολη και δεν την κρίνουμε με τα σημερινά μέτρα της σταθερότητας.
Ο βασικότερος κανόνας της ιστορικής επιστήμης είναι ότι κρίνουμε την κάθε εποχή με τα μέτρα της εποχής της και όχι με τα δικά μας. Ο Ιωάννης Μεταξάς λοιπόν έγινε Δικτάτωρ όχι σε μια Ελλάδα όπου η Δημοκρατία ευημερούσε, αλλά σε μία Ελλάδα, που δυστυχώς πήγαινε από δικτατορία σε δικτατορία και που όπως απέδειξε η ιστορία είχε ελάχιστο χρόνο στην διάθεσή της μέχρι την εισβολή του Μουσολίνι.
Δεν θα ασχοληθώ περισσότερο με το πολιτικό περιβάλλον της εποχής, διότι είναι περίπλοκο και μπορεί να διχάσει. Ακούω όμως συχνά σήμερα για τον απηνή διωγμό των Κομμουνιστών από το καθεστώς Μεταξά, αλλά δεν ακούω τίποτε για το γεγονός ότι λίγα χρόνια πριν ο Ελευθέριος Βενιζέλος είχε ψηφίσει το περίφημο «Ιδιώνυμο» αδίκημα για τους Κομμουνιστές.
Αυτό που έχει όμως την μεγαλύτερη σημασία είναι να απαντήσουμε σε ένα ερώτημα που είναι πολύ της μόδας στην εποχή μας, ποιος είπε τελικά το ΟΧΙ ο ελληνικός λαός ή ο Ιωάννης Μεταξάς; Έτσι ακριβώς ετέθη το ερώτημα από τον κ. Λάκη Λαζόπουλο στην εκπομπή του της Τρίτης λέγοντας ότι το ΟΧΙ δεν το είπε ο Μεταξάς, αλλά ο Λαός. Η δική μου θέση είναι ξεκάθαρη, το ΟΧΙ το είπε και ο Ιωάννης Μεταξάς όταν ρωτήθηκε από τον Γκράτσι τον Ιταλό Πρέσβη και ο ελληνικός λαός στα βουνά της Ηπείρου μας.
Από την πρώτη ημέρα που ανέλαβε την εξουσία ο Μεταξάς από το 1936 είχε πλήρη συνείδηση ότι ο δεύτερος Παγκόσμιος πόλεμος ήταν προ των Πυλών. Η κατάσταση της χώρας δεν ήταν καθόλου καλή, μετά από μία τόσο μακρά περίοδο πολιτικών αναταραχών. Βασικό του μέλημα η ενίσχυση της στρατιωτικής ετοιμότητας της χώρας. Μέχρι σήμερα μπορείτε να πάτε και να δείτε με τα ίδια σας τα μάτια, την περίφημη Γραμμή Μεταξά των οχυρών. Εάν ο πόλεμος είχε γίνει ένα χρόνο αργότερο θα είχε ολοκληρωθεί και δεν θα εισέβαλλαν ποτέ οι κατακτητές στην χώρα μας. Προσπάθησε να φτιάξει αεροπορία, δυστυχώς όμως οι Άγγλοι «σύμμαχοι» μας δεν παρέδωσαν τα αεροπλάνα στην ώρα τους. Εκπόνησε σχέδιο επιστρατεύσεως ακριβέστατο, εξόπλισε τον Ελληνικό Στρατό όσο καλύτερα γινόταν, γύμνασε τους στρατιώτες και γενικότερα προετοίμασε την χώρα για πόλεμο. Είναι χαρακτηριστικό ότι, αν και η πολιτική του φιλοσοφία ήταν θεωρητικά πολύ πιο κοντά στην Γερμανία, εκείνος ακολούθησε το συμφέρον της χώρας παραμένοντας σύμμαχος της Μεγάλης Βρετανίας.
Η βασική του πολιτική επιδίωξη ήταν η Ελλάς να μείνει αμέτοχη, να επιτύχει την ουδετερότητα, όμως σε εκείνες τις εποχές αυτό ήταν τελικά ανέφικτο. Προετοιμαζόταν λοιπόν για το χειρότερο ενδεχόμενο και περίμενε. Δεν αντιδρούσε στις προκλήσεις των Ιταλών, διότι ήθελε να κερδίσει χρόνο. Έτσι προσποιήθηκε ότι δεν ήξερε ποιοι είχαν τορπιλίσει την «Έλλη» στις 15 Αυγούστου του 1940.
Και η ώρα της ευθύνης έφθασε. Τα ξημερώματα της 28ης Οκτωβρίου του 1940 ο Ιταλός πρεσβευτής στην Ελλάδα, ο Γκράτσι ζήτησε ξαφνική ακρόαση από τον Έλληνα Πρωθυπουργό. Ο ίδιος ο Γκράτσι στο ημερολόγιό του, που εξέδωσε μετά τον Πόλεμο περιγράφει τις τρομερές εκείνες στιγμές. Περιγράφει το τελεσίγραφο της Κυβερνήσεώς του για παράδοση της Ελλάδος στην Ιταλία, ώστε να αποφύγουμε τον πόλεμο. Περιγράφει την ψυχραιμία του Ιωάννου Μεταξά. «Alors, c’ est la guerre», λοιπόν πάμε σε πόλεμο, είπε ο Ιωάννης Μεταξάς! Η γαλλική ήταν η γλώσσα της Διπλωματίας τότε, στα γαλλικά η απάντηση.
Την ώρα όμως που ένας Πρωθυπουργός και μάλιστα Στρατηγός αναλαμβάνει την ευθύνη να οδηγήσει την χώρα του σε πόλεμο, με μία υπερδύναμη τότε, διότι υπερδύναμη ήταν σε σχέση με την Ελλάδα η Ιταλία, σίγουρα γνώριζε πολύ καλά εάν είχαμε τις δυνατότητες να αντέξουμε. Να νικήσουμε. Τις είχαμε διότι επί 4 χρόνια μας προετοίμαζε γι’ αυτό. Εάν λέγαμε το ΟΧΙ, και οι ηρωικοί μας μαχητές δεν είχαν όπλα, δεν υπήρχαν σχέδια, δεν είχαμε οχυρά, θα κερδίζαμε; Γι΄ αυτό ανήκει στον Ιωάννη Μεταξά το κλέος του ΟΧΙ. Όχι μόνον διότι είναι ο πρωταγωνιστής. Είναι αυτός που το είπε, αλλά διότι προετοιμαζόταν επί χρόνια για να το πει.
Εάν όμως ξεκινούσε ο πόλεμος και η απόφαση του Δικτάτορος τότε Μεταξά ήταν αντίθετη με την βούληση του λαού, θα κερδίζαμε; Αδύνατον! Το καθεστώς είχε προλάβει να δώσει τα βασικά στον στρατό μας. Η διαφορά όμως δυναμικότητος με τον ιταλικό εξακολουθούσε να είναι συντριπτική. Μόνον με απαράμιλλο ηρωισμό και ομοψυχία θα μπορούσαμε να κερδίσουμε. Γι’ αυτό το ΟΧΙ ανήκει στον Ελληνικό Λαό. Χωρίς αυτόν και την ψυχή του τίποτε δεν θα είχε επιτευχθεί. Από τον πιο πιστό στο καθεστώς αξιωματικό, από τον πιο αντίπαλο του καθεστώτος στρατιώτη, από τους δεξιούς, τους κεντρώους, τους κομμουνιστές, όλοι είπαν με μια φωνή ΟΧΙ. Ακόμη και ο Νίκος Ζαχαριάδης από την φυλακή, ζήτησε από τους συντρόφους του να πειθαρχήσουν στο μισητό γι’ αυτούς καθεστώς Μεταξά και να πολεμήσουν τους εισβολείς. Όλοι ανεξαιρέτως έχουν το μερίδιό τους στο Έπος! Αυτούς τιμούμε! Σε όλους αυτούς θέλουμε να μοιάσουμε και σήμερα, όλοι ενωμένοι σε μια γροθιά να πολεμήσουμε για να κάνουμε την Ελλάδα μας λαμπρότερη, χωρίς τους διαχωρισμούς του παρελθόντος.
Κλείνοντας το άρθρο αυτό όμως, οφείλουμε και μία ακόμη επισήμανση σε όλους αυτούς που δεν έχουν ακόμη καταλάβει το μεγαλείο της εποχής εκείνης και μεταφέρουν σε μία στιγμή ομοψυχίας τις πολιτικές τους διαφορές. Όταν απεβίωσε ο Μεταξάς τον Ιανουάριο του 1941 (σκοτεινή στιγμή και διφορούμενη), στην κηδεία του πήγαν όλοι οι Έλληνες. Και οι πολιτικοί του αντίπαλοι. Είναι χαρακτηριστικό ότι σε συνέντευξη που έδωσε προς το τέλος της ζωής του ο Γρηγόρης Φαράκος, άλλοτε Γενικός Γραμματέας του Κ.Κ.Ε. αποκάλυψε ότι ακόμη και αυτός είχε πάει στην κηδεία του Πρωθυπουργού του ΟΧΙ.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στο φύλλο της 27ης Οκτωβρίου της εφημερίδας Άλφα 1.
